De eerlijkheid van een ongelijk loon

Voor ik in ga op het onderwerp ‘ongelijkheid in loon’ wil ik graag wat uitleg geven over de politieke filosofie waaruit ik schrijf. Het is belangrijk om deze filosofie te begrijpen voordat je het essay leest. Het is dus absoluut niet mijn bedoeling om jou als lezer hopeloos te vervelen en te bekeren tot het libertarisme. Je bent vrij om het met mij eens of oneens te zijn. Libertarisme Het libertarisme is een bijzondere politieke stroming. In tegenstelling tot andere politieke stromingen houdt het libertarisme zich bezig met wat de individuen moeten doen in plaats van wat de overheid behoort te doen. Libertarisme is zeer moeilijk te definiëren omdat ‘vrijheid’ geen eenduidig begrip is. Waarschijnlijk komt het citaat van Leonard Read nog wel het dichtste bij een redelijke beschrijving. Hij zei:
Freedom is the absence of man-concocted restraints against the release of creative energy.
Vrij vertaald wordt dit “Vrijheid is de afwezigheid van de door de mens bedachte beperkingen tegen de vrijheid van creativiteit.”. Dit komt er op neer dat mensen hun kennis en creativiteit moeten kunnen gebruiken voor een door hun gekozen doel, en de mogelijkheid moet hebben om te handelen volgens zijn eigen beslissingen en plannen. Dit in tegenstelling tot iemand dat onderworpen wordt aan de wil van een ander, dat hem door arbitraire beslissingen dwingt om op een al dan niet specifieke manier te handelen. Zo zag de bekende Oostenrijkse econoom F.A. Hayek het. Vrijheid betekent in een libertair perspectief echter niet dat men zonder meer kan doen of laten wat hij/zij wilt. Bekend Engels filosoof John Locke zei in deze zin:
“Er kan geen vrijheid zijn zonder de wet.”
Dit wilt zeggen dat een vrij persoon niet is onderworpen aan de arbitraire wil van een ander en dat hij vrij is om te doen en te laten wat hij/zij wilt met zijn eigen persoon en eigendom. Dit kan echter enkel indien de wet ook de vrijheid van deze vrije persoon en dat van iedereen beschermt. Vrijheid betekent ook dat je herkent dat iedereen morele autonomie heeft en dat iedereen keuzes voor zichzelf kan maken. Dit betekent ook dat je de persoon en het eigendom van anderen moet respecteren. In de libertaire filosofie kan je doen met jouw leven en eigendommen wat je maar wilt. Zolang jouw handelingen de vrijheid van anderen niet aantasten.
Liberatairen vermoeden de vrijheid. Het uitoefenen van vrijheid behoeft geen rechtvaardiging. Hieruit vloeit voort dat dwang en het gebruik van geweld wel rechtvaardiging vereisen. Dit vermoeden kun je vergelijken met het vermoeden van onschuld in ons strafrecht.1 Heel abstract gesteld, is het libertarisme de politieke stroming die vrijheid als de algemene regel ziet. De beperkingen op deze vrijheid zijn uitzonderingen.
Freedom without equality is impossible. Equality without freedom is an illusion.
Ongelijkheid in loon
(On)gerechtvaardigde ongelijkheid Inleiding Ongelijkheid hoeft niet per definitie slecht te zijn. Zoals Thomas Jefferson zei. (parafrase van Aristoteles)
There is nothing more unequal than the equal treatment of unequal people.
Gelijkheid is zodanig breed dat ik het afbaken tot de (on)gelijkheid op het vlak van inkomsten. Objectieve en natuurlijke verschillen Er zijn nu eenmaal verschillen tussen mensen. Objectieve en natuurlijke verschillen. Je zou kunnen denken aan het verschil tussen een kleuter en een volwassen persoon. Je kunt een kleuter niet evenveel verantwoordelijkheid geven als zijn/haar ouder. Het is dus logisch dat we een kleuter niet in een fabriek laten werken. Dit is een voorbeeld van een natuurlijk verschil. Een natuurlijk verschil is een verschil dat rechtstreeks voortvloeit uit de natuur. Menselijke handelingen kunnen dit niet beïnvloeden. Natuurlijke elementen zijn bijvoorbeeld leeftijd, grootte, geslacht, huidskleur,… Er kan ook een verschil zijn in het opleidingsniveau van personen. Zo kan Alexander een universitaire opleiding geneeskunde hebben genoten terwijl Thomas enkel zijn middelbare school heeft afgemaakt. Hier is sprake van een objectief waarneembaar verschil tussen Alexander en Thomas. Alexander zal dus bekwamer zijn om chirurg te worden dan Thomas, omdat Alexander hiertoe is opgeleid. Het is aannemelijk dat jij liever door Alexander wordt geopereerd dan door Thomas die hiertoe onbekwaam is. Een objectief verschil is een verschil dat voortvloeit uit de individuele handelingen van personen en die op een objectieve manier kunnen worden vastgesteld. Andere voorbeelden van zulke verschillen zijn talenkennis, werkervaring, aanbevelingen,… Bovenstaande voorbeelden tonen aan dat een verschil in behandeling niet altijd onrechtvaardig is. Deze voorbeelden zijn echter slechts zeer abstract.

Rechtvaardigingsgronden van een ongelijk loon Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen factoren die een verschil in loon rechtvaardigen en de factoren die dat niet doen. Hier is geen duidelijke lijn in te trekken en deze factoren zijn alles behalve limitatief. Wat bepaalt het loon van een persoon nu eigenlijk? Om deze vraag te kunnen beantwoorden is het nuttig om te kijken naar de markt. De markt geeft, indien deze vrij is, een indicatie van de factoren die het loon bepalen. Iedere inperking op de vrije markt door bijvoorbeeld sociale voordelen, belastingen en minimum- en maximumlonen verstoren dit beeld. Als we naar de vrije markt kijken, dan nemen we bij voorkeur de theorie van Adam Smith erbij. Namelijk, de theorie van “the invisible hand” ; voor welk loon is een persoon bereid arbeid te verrichten? Dit hangt af van talloze factoren. Eerst zal ik ingaan op factoren die een verschil in loon rechtvaardigen. Meerdere factoren bepalen de vraag en het aanbod op de arbeidsmarkt. De vrije markt zal hierin een equilibrium trachten te vinden. De vrije markt geeft signalen over de vraag en het aanbod doormiddel van een waardering in geld. Indien er veel vraag is naar een bepaalde categorie werknemers, maar weinig aanbod zal het loon hoger zijn. Echter, wanneer de vraag laag is en het aanbod hoog dan zal loon lager zijn. Voorbeelden van rechtvaardigingsgronden Verschil in opleiding Met het verschil in opleiding bedoel ik het verschil tussen een persoon die heeft gestudeerd en iemand die dit niet deed. Zoals hierboven reeds aangehaald moet men voor bepaalde beroepen (zoals een chirurg) specifieke capaciteiten hebben. Deze capaciteiten kunnen worden verworven door het volgen van een opleiding. Deze opleiding kan zeer kort zijn, denk maar aan een opleiding tot heftruckchauffeur. Maar opleidingen kunnen ook jaren duren zoals de opleiding tot hersenchirurg. Deze opleiding duurt meer dan 10 jaar. Aan opleidingen zijn veel opportuniteitskosten verbonden. Dit zijn kosten verbonden aan de economische handelingen die een persoon stelt. Of beter gezegd, de kansen die je mist doordat je een bepaalde economische keuze maakt. Dus stel dat je kiest om rechten te studeren aan de universiteit. Deze studie duurt minstens 5 jaar. Ieder jaar betaal je 940 euro aan inschrijvingsgeld. Daar komt per jaar nog ongeveer een 300 – 500 euro aan boeken bij. Bovendien zal je deze 5 jaar niet vast aan het werk gaan. Ter vergelijking, iemand zonder hoger onderwijsdiploma verdient gemiddeld 2.200 euro (startloon).2 Wanneer je 5 jaar niet werkt, loop je dus ongeveer 132.000 euro mis. Als we dit alles optellen dan heeft een student ongeveer 138.000 euro aan opportuniteitskosten. In dit bedrag zijn alleen de opleidingskosten en gederfde inkomsten begrepen. Kosten zoals: huur van een kot/kamer, studievereniging, studiereizen, openbaar vervoer, extra jaar, … zijn hier niet bij inbegrepen. Natuurlijk is het dan ook logisch dat wanneer deze student afstudeert, wat overigens niet zeker is, een hoger potentieel loon verwacht.

Abstract gesteld wordt de prijs van de arbeid hoger omdat deze waardevoller is geworden door de opleiding.3 Gevaarlijkheid van de arbeid Sommige beroepen zijn wat gevaarlijker dan de anderen. Zo loopt een arbeider op een boorplatvorm meer risico op lichamelijke letsels dan een boekhouder. Ook dit beïnvloed de verloning. Dit is ook te verklaren aan de hand van vraag en aanbod. Je bent minder geneigd om een gevaarlijk beroep uit te oefenen dan een ongevaarlijk beroep. Het aanbod is dus laag. Doordat het aanbod laag is wordt de prijs van de arbeid hoger. Werkgevers die werknemers nodig hebben zullen dus een hogere prijs moeten betalen indien zij werknemers willen aantrekken.4 Onaantrekkelijke uren De meeste jobs zijn de zogenaamde “nine till five jobs”. Dat wilt zeggen dat je normaalgesproken met je gezin kunt ontbijten, de kinderen naar school kunt brengen en op tijd terug thuis bent voor het avondeten. De uren van ongeveer 9 uur ’s ochtends tot 17 uur ’s avonds noem ik in dit essay “de kantooruren”. Echter zijn er ook werknemers nodig voor en na deze normale uren. Zo kun je denken aan ziekenhuizen, tankstations, luchthavens en tal van andere plaatsen die 24/7 personeel nodig hebben. De uren vóór en na de kantooruren zijn een stuk minder aantrekkelijk. Hierdoor zal er minder aanbod zijn van werknemers waardoor de werkgevers aantrekkelijkere voorwaarden moet geven. Zo zul je opmerken dat nachtdiensten beter betalen dan de normale dagdiensten. Deze gunstigere voorwaarden gelden ook voor de vroege ochtenddiensten of de late avonddiensten. Het zijn niet enkel de uren die een rol spelen. Ook bepaalde dagen zijn minder aantrekkelijk. Zo kan men denken aan weekend- en feestdagen. De meeste mensen zijn op deze dagen het liefst thuis. Het is namelijk zo dat de meeste mensen op deze dagen vrij zijn. Je kunt met vrienden afspreken, een uitstap doen met het gezin of gewoon rusten na een zware werkweek. Het is dan ook logisch dat op deze dagen het aanbod van werknemers minder is waardoor er door de werkgevers toegevingen moeten worden gedaan in de vorm van betere arbeidsvoorwaarden. Risico’s Met risico’s bedoel ik niet, zoals eerder al besproken, de gevaarlijkheid van een beroep. Met risico’s bedoel ik dat er een grotere kans is op falen. Dit is het best te illustreren met een voorbeeld. Wanneer je een onderneming start dan loop je het risico dat jouw onderneming failliet kan gaan. Je offert de kans op een job, met een vast inkomen op voor jouw onderneming. Het loon dat je krijgt hangt af van de resultaten van de onderneming. Als de zaken voorspoedig gaan heb je geluk want dan zullen de resultaten van de onderneming goed zijn. Echter, je weet op voorhand niet of de zaken goed zullen gaan. Je investeert eigen geld in je onderneming. Daarnaast heb je vaak ook een lening nodig om de zaken die nodig zijn voor de onderneming aan te kopen.

Bovendien kost het opstarten en het runnen van een onderneming heel veel tijd. Een zelfstandige werkt gemiddeld 54,5 uur per week.5 Ter vergelijking: een bediende werkt 38 uur per week.6 Je zult ondertussen wel al doorhebben dat het nemen van risico’s en het opofferen van andere kansen ook een invloed hebben op het loon van de werknemer. Voorbeelden van factoren waarop er geen onderscheid van loon mag worden gemaakt Geslacht Helaas moet ik anno 2020 vaststellen dat er nog steeds een verschil is tussen het loon van een man en dat van een vrouw. Het is onrechtvaardig en niet meer verdedigbaar dat een vrouw, voor dezelfde arbeid, minder verdient dan haar mannelijke collega. Er zijn enkele logische factoren die een loonverschil verklaren tussen mannen en vrouwen. Zo zijn vrouwen vaker op zwangerschapsverlof dan mannen, logisch. Hierdoor verliezen ze enkele maanden loon en ervaring. Daarenboven blijven vrouwen ook tegenwoordig nog vaker thuis om voor de kinderen te zorgen dan mannen. Ook hierdoor lopen ze loon en ervaring mis. Ook is het onbetwist dat vrouwen vaker deeltijds werken waardoor zij dus minder verdienden dan een voltijds werkende man. Deze factoren leiden tot een uiteindelijk lager loon. Echter zijn deze factoren wel logisch en hebben ze niet rechtstreeks te maken met het geslacht, op het zwangerschapsverlof na. Neen, deze factoren hebben te maken met de individuele keuzes die deze persoon maakt. Ik richt mij daarom op het onlogische verschil. Ten eerste is er het loonverschil dat rechtstreekst voortvloeit uit directe discriminatie op basis van geslacht. Het simpele feit dat je een man of een vrouw bent bepaalt dus of je meer of minder verdient. Ten tweede kan men denken aan vrouwen die geweigerd worden op topposities, juist omwille van het feit dat ze vrouw zijn. Zo zijn er minder vrouwen in managementposities dan hun mannelijke collega’s. Bovendien maken vrouwen meestal pas later promotie. Hiervoor zijn twee verklaringen. Enerzijds ligt de oorzaak bij de werkgever die vaak onterecht bevooroordeeld is en terugvalt op oude achterhaalde gewoontes waar mannen de topposities bekleden. Anderzijds ligt de oorzaak bij de terughoudendheid van de vrouwelijke werknemer zelf. Deze is bang om niet serieus genomen te worden en wil mogelijk risico’s vermijden.7 Ook stel ik vast dat zelfs indien vrouwen promoveren en dus een hogere functie gaan bekleden zij minder verdienen dan hun mannelijke collega’s in dezelfde positie. Er is dan ook sprake van beroepssegregatie. In geen geval zou een verschil in loon gebaseerd mogen worden op het onderscheid tussen man en vrouw. Wanneer een vrouw hetzelfde werk doet als een man, is er geen rechtvaardiging voor handen om haar minder te betalen.

Helaas moet ik vaststellen dat vrouwen minder kansen krijgen dan mannen. Dit verschil in kansen kan ik als liberaal denker niet goedkeuren.8 9 Huidskleur De nacht voordat hij vermoord werd, hield Martin Luther King zijn befaamde toespraak “I’ve been to the mountaintop” voor een menigte van stakende sanitaire arbeiders in Memphis, Tennessee. Dr. King voerde niet enkel strijd tegen de (lokale) overheid maar ook tegen het eeuwenoude systematisch racisme. Van slavernij tot segregatie die mensen met een andere afkomst kansen ontnamen en hen van hun rijkdommen beroofden. Er zijn enkele verklaringen voor het verschil in loon van een allochtoon en dat van een autochtoon. Allochtonen krijgen minder vaak een aanbeveling. Zulke aanbevelingen kunnen invloed hebben op het loon. Bovendien hebben allochtonen 25% minder kans op opslag. Ook stel ik vast dat allochtonen minder vaak topposities bekleden dan autochtonen. Net zoals ik eerder bij het verschil mannen – vrouwen ook vaststelde, is er een beperking van de kansen. Ik merk op dat allochtonen in een hogere functie ook minder verdienen dan hun autochtone collega’s. Hier is dus ook weer spraken van beroepssegregatie.10 Ook wat betreft het verschil tussen loon van allochtonen en autochtonen merk ik een verschil in groeikansen. Dit is onaanvaardbaar. De vrije markt De vrije markt weerspiegelt de vergoeding van verschillende soorten arbeid, rekening houdend met factoren zoals de risco’s en moeilijkheid van het werk. Dit is een toepassing van het principe van vraag- en aanbod. Verdiensten in geld hangen niet enkel af van het werk dat men er in steekt maar vooral van de waarde dat een ander er aan verbindt. Zo zal je dus niet enkel hard moeten werken om veel geld te verdienen, maar je moet met je arbeid ook iets betekenen voor anderen. Iedereen handelt uiteindelijk in zijn eigen belang. Men maakt gebruik van een dienst omdat hier een persoonlijk voordeel in zit of omdat ze er plezier uit halen. Adam Smith vat dit goed samen
It is not from the benevolence of the butcher, the brewer, or the baker that we expect our dinner, but from their regard to their own interest.
De vrije markt is zeker niet zacht, maar op deze manier weten we ten minste zeker dat onze arbeid niet goed genoeg is om concrete redenen, in plaats van de afkeuring van een arbitraire overheid.11

De vrije markt heeft natuurlijk ook nadelen zoals hierboven aangehaald. Als kritiek op de vrije markt wordt er, terecht, gesteld dat ongelijkheid zal blijven bestaan. Meestal gaat deze kritiek gepaard met een pleidooi voor het egaliseren van de lonen. Het egaliseren heeft als negatief gevolg dat de stimulans tot hard werken, het nemen van risico’s, het innoveren, het studeren zal belemmeren waardoor de economie zware klappen krijgt. Hierdoor zal iedereen lijden aangezien de lonen van alle klassen dalen. De kwaliteit van de arbeid zal afnemen en het aantal experts en hoogopgeleiden zal fors dalen. De communistische economieën zijn hier een voorbeeld van. De andere extreme heeft dan weer als nadeel dat mensen die niet studeren, noch hard werken, noch innoveren,… toch aan de top van de piramide blijven staan door de rijkdom van hun familie of hun bevoorrechte positie. Hierdoor blijft de ongelijkheid tussen generaties voortduren. Dit heeft als gevolg dat getalenteerde mensen onderaan blijven hangen omdat zij de middelen niet hebben om zich te ontwikkelen. De Latijns-Amerikaanse economie is hier een voorbeeld van. Edmund Burke zei over het egalitarisme terecht
“Believe me, Sir, those who attempt to level never equalize.”12
De vrije markt heeft een gunstig effect voor de werknemers. Concurrentie leidt ertoe dat werkgevers concurreren om werknemers aan te trekken. Ze moeten minstens dezelfde of betere arbeidsvoorwaarden kunnen voorleggen dan hun concurrenten. De arbeider kiest logischerwijze voor de meest gunstige arbeidsvoorwaarden. Conclusie Het is mijn ogen naïef om de hoogte van het loon op iets anders te baseren dan op de vrije markt. De vrije markt is een accuraat systeem om de waarde van arbeid te bepalen maar dit systeem heeft ook zijn implicaties. De vrije markt is hard maar blijft op deze manier mensen motiveren om harder te werken, te innoveren en om te studeren. De vrije markt heeft zeker geen egaliserend effect. Maar ongelijke lonen zijn eerlijk zolang de arbeid gewaardeerd wordt op de kwaliteit ervan. Opinie Zoals ik al vertelde zijn er een tal van factoren die het loon bepalen. Sommige factoren zijn logisch en te rechtvaardigen, anderen dan weer niet. Het is moeilijk om een lijn te trekken in welke factoren nu bepalend mogen zijn voor een hoger of lager loon. Ik trek de lijn d.m.v. de markt. Enkel de markt mag het loon bepalen. Op deze manier worden onterechte gronden van discriminatie de wereld uitgeholpen. De markt ziet namelijk geen kleur, religie of afkomst, de markt ziet enkel de waarde van een persoon. Naast het wegwerken van discriminatie zal deze methode ook een positieve impact hebben op de economie. Bedrijven nemen op basis van deze methode de werknemers aan die het meeste kunnen bijdragen aan de onderneming. Doordat er geen bevoorrechting of benadeling van de werknemers is zal de concurrentie tussen de werknemers ook toenemen. Deze concurrentie leidt tot werknemers die beter willen, kunnen en moeten presteren. Ze kunnen zich nu eenmaal niet meer beroepen op hun bevoorrechte positie. Bovendien zijn de werknemers die eerder gediscrimineerd werden nu niet meer beperkt en kunnen ze ten volle hun kwaliteiten en waarden gebruiken.

Bovendien zal door deze methode leiden tot een efficiëntere economie. Doordat er enkel nog naar de economische waarde wordt gekeken zullen bepaalde beroepen meer gaan verdienen. Anderzijds zullen bepaalde beroepscategorieën minder verdienen omdat ze maar weinig waarde hebben voor de economie. Dat laatste wordt verklaard doordat deze categorieën nu beschermd worden door minimumlonen, subsidies of andere manipulaties van de economie. Deze manipulaties houden bepaalde categorieën op een onnatuurlijke manier in stand. Zo kun je denken aan de cultuursubsidies en landbouwsubsidies. Maar laten we eerlijk zijn, Wat was er eerst? De kunst of de subsidie? Daarnaast zijn minimumlonen ook een valse filantropie. Natuurlijk verdienen mensen hierdoor meer. Maar doordat dit minimumloon er is, kunnen heel wat mensen niet aan de slag omdat het voor de werkgever te duur is. Natuurlijk zal dit als een shock komen voor de mensen die hierdoor minder verdienen, maar de economie zal hierdoor wel groeien. Op lange termijn zal dit dus voor de het merendeel van de mensen voordeliger zijn.

______

1 Boaz, D. (z.d.). Introduction to Libertarianism. Geraadpleegd op 25 maart 2020, van https://www.libertarianism.org/guides/introduction-libertarianism

2 Acerta. (2018, 1 augustus). Startende schoolverlater verdient gemiddeld € 2.195 bruto. Geraadpleegd op 4 april 2020, van http://consult.acerta.be/nl/pers/startende-schoolverlater-verdientgemiddeld-2195-bruto

3 Pellerin, D. (2005, 4 november). Liberalism and Equality. Geraadpleegd van https://www.independent.org/students/essay/essay.asp?id=1606#_ftn38

4 Pellerin, D. (2005, 4 november). Liberalism and Equality. Geraadpleegd van https://www.independent.org/students/essay/essay.asp?id=1606#_ftn38

5 K. (2008, 9 september). Zelfstandige werkt 54,5 uur per week. Geraadpleegd op 4 april 2020, van https://www.standaard.be/cnt/dmf09092008_087

6 Federale overheid België. (z.d.). Arbeidstijd en rusttijden – Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. Geraadpleegd op 4 april 2020, van https://werk.belgie.be/nl/themas/internationaal/detachering/arbeidsvoorwaarden/arbeidstijd-en-rusttijden

7 WOMEN Inc. (z.d.). Loonverschillen tussen mannen en vrouwen. Geraadpleegd op 27 maart 2020, van https://www.womeninc.nl/vrouwen/loonverschillentussen-mannen-en-vrouwens

8 van den Breemer, A., & Frijters, S. (2019, 19 november). De loonkloof: waarom vrouwen nog steeds minder verdienen dan mannen. Geraadpleegd van https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2019/de-loonkloof-waarom-vrouwennog-steeds-minder-verdienen-danmannen/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

9 Kennedy, A., Nagata, E., Mushenski, B. P., & Johnson, D. L. (2009). Wage Discrimination Based on Gender and Race. Delta Kappa Gamma Bulletin, Austin Vol. 75, Iss. 2, 13. Geraadpleegd van https://search.proquest.com/openview/658f2ec0ffb238c0c5ed90c64943abf3/1?pqorigsite=gscholar&cbl=47978

10 Gruver, J. (2019, 7 mei). Racial Wage Gap for Men. Geraadpleegd van https://www.payscale.com/data/racial-wage-gap-for-men

11 Hayek CL 82, 89, 96, 98; RS 42, 55-56, 103, 137, 138.

12 Edmund Burke, Reflections on the Revolution in France, edited by J. G. A. Pocock (Indianapolis and Cambridge: Hackett, 1987), p. 43.

Robbe Vos
Voorzitter 2019 – 2020
LVSV Hasselt

Comments are closed.